صنعت صابون‌سازی، ریشه در بیش از 2000 سال گذشته دارد. در حفاری‌های بمبئی یک کارخانه صابون‌سازی پیدا شده است. با این‌حال، در میان بسیاری از صنایع شیمیایی، هیچ کدام همانند صنایع صابون‌سازی چنین تغییرات بنیادی در مواد اولیه شیمیایی خود تجربه نکرده‌اند. معمولا پذیرفته شده است که مصرف سرانه صابون نشان‌دهنده سطح زندگی افراد هر کشوری است.
صابون در واقع ، هیچ‌گاه کشف نشده، بلکه بتدریج از مواد خام قلیایی و چربیها تحول یافته است. پلینی پدر، ساخت صابون‌های نرم وسخت را در قرن اول شرح داده است، ولی تا قرن سیزدهم هیچ‌گاه صابون بمقدار کافی به طوری که بتوان به آن صنعت گفت، تولید نشد. تا اوایل دهه 1800 باور بر این بود که صابون مخلوطی مکانیکی از چربی و قلیاست.سپس شورول، شیمیدان فرانسوی، نشان داد که تشکیل صابون در واقع یک واکنش شیمیایی است. دومنیه، کارهای وی را در زمینه بازیابی گلسیرین از مخلوطهای صابونی‌شده کامل کرد. تا پیش از کشف مهم لوبلان در زمینه تولید ارزان قیمت کربنات سدیم از کلرید سدیم، نیاز به قلیا از طریق خیساندن خاکستر چوب‌ها یا تبخیر آبهایی مانند رودخانه نیل که بطور طبیعی قلیایی‌اند تامین می‌شد.
صابون از نمکهای سدیم یا پتاسیم اسیدهای چرب گوناگون تشکیل شده است. طی هزاران سال مصرف صابون روبه فزونی گذاشت تا ساخت آن برای راحتی و بهداشت بشر متمدن ضرورتی صنعتی یافت.
پیه، ماده چرب اصلی در صابون‌سازی است. مقدار پیه مصرفی، حدود سه‌چهارم کل روغنها و چربیهای مصرفی صنایع صابون‌سازی است و مخلوطی است از گلیسریدهایی که از آب کردن چربی جامد گاوی با بخار بدست می‌آید. این چربی جامد با بخار ، گوارش میشود و پیه روی آب تشکیل می‌گردد، بطوری که به راحتی می‌توان آنرا از روی آب جمع آوری کرد.
بمنظور افزایش انحلال‌پذیری صابون پیه را معمولا در داخل ظرف صابون‌سازی یا ظرف آبکافت با روغن نارگیل مخلوط می‌کنند. روغن دنبه (حدود 20 درصد) دومین ماده اولیه مهم در صابون‌سازی است. این روغن که منبع مهمی از گلیسریدهای چرب است، از حیوانات کوچک اهلی بدست می‌آید.
تصفیه روغن از طریق آب کردن با بخار یا استخراج با حلال انجام می‌گیرد و اغلب بدون اختلاط با سایر چربیها مخلوط میشود.
صابون مرغوب
در برخی موارد به جای این روغنها ، طی عملیاتی اسیدهای چرب آنها را استخراج و در صابون استفاده می کنند. روغن نارگیل از مدتها پیش حایز اهمیت بوده است. صابون روغن نارگیل سخت است و بخوبی کف می‌کند. این روغن حاوی نسبتهای زیادی از گلیسریدهای بسیار مطلوب اسید لاریک و اسید میرسیتیک است. در حقیقت برخی معتقدند صابون در 600 سال پیش از میلاد مسیح توسط مردم فنیقیه ساخته شد، اما در آن زمان از کاربرد آن اطلاع درستی نداشتند و تنها به عنوان یک کالای واسطه ای، جهت داد و ستد از آن استفاده می نمودند. در آن دوره صابون از پیه بز و خاکستر چوب تهیه می شد. در دوران امپراطوری روم مصرف صابون رواج یافت .آنها صابون را از چربی حیوانات و خاکستر گیاهان (به عنوان یک ماده قلیایی) تهیه می کردند و آن را"Saipo” می نامیدند که نام امروزی صابون "Soap” از آن گرفته شده است.
اهمیت صابون به عنوان یک ماده شوینده تا قرن دوم میلادی ناشناخته مانده بود تا اینکه جالینوس، پزشک صاحب نام یونانی، از صابون به عنوان ماده ای جهت شستشو نام برد. شیمیدان مشهور، جابر بر حیان (پدر علم شیمی) در نوشته های خود چندین بار از صابون به عنوان ماده ای مناسب جهت شستشوی بدن نام برد.
کشورهای ایتالیا ، فرانسه و اسپانیا از مراکز اولیه تولید صابون هستند زیرا دسترسی به مواد اولیه (مانند روغن زیتون) جهت تولید صابون در این مراکز امکان پذیر بوده است. تولید صابون در انگلیس در اواخر قرن 12 میلادی آغاز گردید. در قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی، اتحادیه کوچکی از تولیدکنندگان صابون در نزدیکی لندن تشکیل شد. در آن زمان تولیدکنندگان صابون، مم به پرداخت مبلغی برای تولید هر تن صابون بودند که پس از دوران جنگهای ناپلئون، این مبلغ به 3 پنی به ازای تولید هر پوند صابون افزایش یافت. این روند تا سال 1853 میلادی ادامه داشت. در این مدت بالغ بر یک میلیون پوند از تولیدکنندگان صابون جمع آوری شد. این امر نشانگر افزایش مصرف صابون در این دوران می باشد.
در دوران انقلاب فرانسه تولید صابون در مارسی به 3500 تن در سال رسید که این مقدار توسط 34 کارخانه کوچک در این شهر تولید می گردید. علامت گذاری تجاری بر روی بسته بندیهای صابون از اواخر قرن هیجدهم آغاز شد. در این زمان صاحبان صنایع در مارسی (فرانسه) اقدام به صادر کردن صابون به کشورهای دیگر (در رأس آنها آمریکا) نمودند.
در ابتدا تولیدکنندگان صابون در مارسی از روغن زیتون برای تهیه صابون استفاده می کردند. در سال 1815 میلادی کمبود محصول زیتون آنها را بر آن داشت که روغنهای دیگر را جایگزین روغن زیتون نمایند. همچنین پیشرفتهایی که در صنعت کشتیرانی و حمل و نقل صورت گرفت، امکان دسترسی به سایر روغنها را نیز فراهم نمود. همین امر سبب ایجاد تغییراتی در فرمولاسیون صابون گردید.
در سال 1791 ، یک دانشمند فرانسوی به نام نیکلا لوبلان (Nicolas Leblanc) تحولی در فرایند در تولید کربنات سدیم به وجود آورد و گامی بزرگ در جهت پیشرفت تولید صابون در مقیاس صنعتی برداشته شد. کربنات سدیم یک ماده قلیایی است که در خاکستر وجود دارد و با چربیها تشکیل صابون می دهد. در روش جدید، لوبلان موفق به تولید مقدار بیشتر این نمک با کیفیت بهتر و قیمت مناسب تر گردید.
ارائه نظریه دانشمند دیگر فرانسوی به نام اوژن شورل ((Michel Uegence Chevreul در سال 1823 میلادی از جمله عواملی بود که تاثیر به سزایی در پیشرفت صنعت صابون سازی داشت. وی اثبات نمود که فرآیند تشکیل صابون در حقیقت، تجزیه شیمیایی چربیها است که به نمک قلیایی اسیدهای چرب (صابون) و گلیسیرین تجزیه می شوند.
عوامل متعدد دیگری که در پیشرفت صنعت صابون سازی تاثیرگذار بوده اند، عبارتند از:
ـ استفاده از رزین در دیگهای پخت صابون ( سال 1850 میلادی )
ـ استفاده از سیلیکات سدیم توسط یک دانشمند انگلیسی ( سال 1870 میلادی )
ـ هیدروژنیزه کردن روغنها و تهیه چربیهای مناسبتر جهت مصرف در صابون ( اوایل قرن 19 میلادی )
ـ پیشرفت تکنولوژی در دوران جنگ جهانی اول و پس از آن
به کار بردن دستاوردهای علمی به موازات پیشرفت تکنولوژی در کارخانه ها سبب رشد سریع این صنعت در سال 1850 میلادی گردید.
درباره این سایت